Әлеуметтік қолдау: Алматы облысындағы халықтың әлеуметтік осал топтарына арналған жәрдемақылар
Алматы облысында шамамен 1,6 млн. адам тұрады, оның ішінде 42,3 мың мүгедектігі бар адам, 74 мыңнан астам көп балалы отбасы және 166 мың зейнеткерлік жастағы азаматтар. Әлеуметтік осал отбасылардың әрқайсысы қолдауға мұқтаж және көмектің маңызды құралдарының бірі әлеуметтік жәрдемақыларболып табылады.
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап, ең төменгі күнкөріс деңгейінің мөлшері 6,5%-ға ұлғаюына байланысты, асыраушысынан айырылған жағдайда, мүгедектігі бойынша, мүгедектігі бар баланы тәрбиелеп отырған ата-аналарға, сондай-ақ бірінші топтағы мүгедектігі бар адамды күтетін адамдарға берілетін әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері арттырылады. Мысалы, жалпы ауру бойынша I топ мүгедектік жәрдемақысы 95 000 теңгені құраса, 2025жылдан бастап 101 000 теңгені құрайтын болады.
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері:
— мүгедектігі бар адамдарға арналған жәрдемақы:
I — топ 95 496 теңгеден 101 702 теңгеге дейін ұлғаяды;
II — топ 76 397 теңгеден 81 362 теңгеге дейін;
III — топ 52 089 теңгеден 55 474 теңгеге дейін.
— көп балалы отбасыларға жәрдемақы (ай сайын):
төрт балаға 59 183 теңгеден 63 030 теңгеге дейін ұлғаяды;
бес балаға 73 988 теңгеден 78 798 теңгеге дейін ұлғаяды;
алты балаға 88 973 теңгеден 94 565 теңгеге дейін ұлғаяды;
жеті балаға 103 598 теңгеден 110 332 теңгеге дейін ұлғаяды;
сегіз балаға — әр балаға 15 728 теңгеден.
— бала туғанда берілетін жәрдемақы (біржолғы):
1, 2, 3 бала 140 296 теңгеден 149 416 теңгеге дейін ұлғаяды;
4 және одан көп бала — 232 596 теңгеден 247 716 теңгеге дейін.
— бала күтімі бойынша төлемдер (ай сайын, бала 1,5 жасқа толғанға дейін):
бірінші бала үшін — 22 649 теңге;
екінші бала үшін — 26 777 теңге;
үшінші бала үшін — 30 867 теңге;
төртінші және одан көп бала үшін — 34 995 теңге.
— Асыраушысынан айырылу бойынша жәрдемақы:
асырауындағы бір адам үшін — 42 530 теңге;
асырауындағылар екі адам үшін — 78 588 теңге;
асырауындағылар үш адам үшін — 104 014 теңге;
асырауындағылар төрт адам үшін — 120 194 теңге;
асырауындағылар бес адам үшін — 127 129 теңге;
алты және одан да көп асырауындағылар үшін — 138 685 теңге.
Қазақстанның зейнетақы жүйесі көп деңгейлі болып табылады, азаматтар түрлі көздерден төлем алады.
2025 жылы зейнетақының ең төменгі мөлшері шамамен 62 780 теңгені құрайды, ең жоғарғы мөлшері 162 мыңнан асады. Базалық зейнетақы төлемін барлық зейнеткерлер алады. Сомма еңбек өтіліне және ең төменгі күнкөріс деңгейіне байланысты. Оның ұлғаюымен мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері де артады.
Зейнетақының жалпы мөлшері базалық және ынтымақты төлемдерді қоса есептегенде: зейнетақының ең төменгі мөлшері — 95 131 теңге; зейнетақының ең жоғары мөлшері — 213 046 теңгені құрайды. Төлемдер мөлшері жеке және әрбір адамның еңбек өтілі мен жинағына байланысты екенін атап өткен жөн.
2. Атаулы әлеуметтік көмек
Әлеуметтік қолдау: атаулы көмек және отбасының цифрлық картасы қалай жұмыс істейді
Облыста аз қамтылған отбасыларға көмек көрсетуге бағытталған әлеуметтік қолдау көрсету бойынша жұмыстар белсенді жүргізілуде. Негізгі құралдардың бірі ақшалай төлемдер мен жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларын біріктіретін атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) болып қала береді.
Атаулы әлеуметтік көмек жан басына шаққандағы орташа табысы кедейлік шегінен төмен отбасыларға беріледі. Көмек мыналарды қамтиды:
Шартсыз ақшалай көмек — еңбекке жарамсыз мүшелері бар отбасылар үшін, онда жұмыспен қамту шараларына қатысу талап етілмейді.
Шартты ақшалай көмек — еңбекке қабілетті мүшелері бар отбасылар үшін жұмыспен қамту бағдарламаларына қатысу міндетті.
Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу: отбасымен әлеуметтік келісімшарт жасалады, оны бұзу төлемдерді тоқтатуға әкеп соғады.
Балаларға қосымша төлемдер: 1 жастан 6 жасқа дейінгі балалар үшін 2024 жылы ай сайын 5 538 теңге қарастырылған (1,5 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде). 2024 жылы АӘК-ті жалпы сомасы 3,3 млрд.теңгеге 34,3 мың адам (6,1 мың отбасы) алды. Алушылардың басым бөлігі балалар (67,9%), сондай-ақ балалар мен қарттарды күтумен айналысатын адамдар, студенттер мен жұмыссыздар. Отбасылардың кедейлік шегінен шығуына байланысты, жыл сайын АӘК алушылар санының төмендегені байқалады, мысалы 2023 жылмен салыстырғанда 2024 жылы АӘК алушылар саны 35%— ға төмендеді.
Сонымен қатар, атаулы қолдау көрсету үшін отбасының цифрлық картасы арқылы анықтау сипатындағы жұмыстар жүргізілуде – бұл әлеуметтік жұмыстың жаңа құралы.
2023 жылы Қазақстанда 84 параметр бойынша отбасылардың әл-ауқатының деңгейін талдайтын отбасының цифрлық картасы (ОЦК) енгізілді. Бұл нақты шараларды және облыстың даму бағдарламасын әзірлеуге мүмкіндік береді.
ОЦК көмегімен дағдарыстық санаттағы (D және E) отбасылар санын азайту бойынша әкімдердің рейтингі іске асырылды. Мәселен, Алматы облысында дағдарыс жағдайындағы отбасылар саны 168,1 мыңнан 145,7 мың отбасына дейін, 13,3%–ға төмендеді, бұл жоспарланған көрсеткіштен асып түсті.
Қиын жағдайдағы отбасылар санын азайту басымдық болып қала береді. Облыс және аудан әкімдіктерінің бірлескен күші деректерді интеграциялау арқылы әлеуметтік әл-ауқат деңгейін арттыруға, мемлекеттік қызметтерге қолжетімділікті жақсартуға бағытталған.
Бұл шаралар әлеуметтік қолдаудың тиімділігін және ашықтығын көрсетіп, оған мұқтаж адамдарға көмек көрсетеді.
2025 жылы жаңашылдық күтілуде, Әлеуметтік кодекске сәйкес, 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап АӘК тағайындау үшін кедейлік шегі халықтың медиандық кірісінен (МК) айқындалатын болады.
Ағымдағы жылы ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Ұлттық статистика бюросымен бірлесіп, отбасының цифрлық картасының деректері бойынша тоқсан сайынғы медиандық кіріс мөлшерінде есептеулер жүргізді.
Жүргізілген есептеулер нәтижесінде, кедейлік шегі орташа табыстың 35% деңгейінде белгіленді, бірақ қолданыстағы деңгейден төмен емес, яғни өңірлік ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70% деңгейінде айқындалды. Алматы облысы бойынша ең төменгі күнкөріс деңгейі 52 910 теңгені құрайды.
Медиандық кіріс және цифрландыру: Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмек қалай өзгеруде
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) ұсыну жүйесін жетілдіруді жалғастыруда. Жаңа тәсілдер көмек тағайындау процесін ашық және тиімді етуге бағытталған.
Министрліктің мәліметіне сәйкес, кедейлік шегін анықтау кезінде медиандық кірісті енгізу көрсетілетін көмек мөлшеріне әсер етпейді. Жаңа тәсіл әлеуметтік қолдаудың көлемін сақтай отырып, медиандық кірісті ескеруге мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, 2025 жылы Еңбек министрлігі АӘК-ке отбасылардың мұқтаждығы туралы қорытынды шығаратын учаскелік комиссиялардың қызметін толық цифрландыруды жоспарлап отыр. Бүгінгі таңда отбасының материалдық жағдайын зерттеу қағаз түрінде жүргізіледі, бұл шешім қабылдау процесін қиындатады және кешіктіреді. Бұл процесті жеңілдету және автоматтандыру үшін FSM Social мобильді қосымшасы енгізілді. Оны пайдалану мыналарды қамтамасыз етеді:
— өтініш берушінің геолокациясын автоматты түрде анықтау;
— қорытындыны жедел шығару және қол қою рәсімдерін оңайлату;
— отбасының материалдық жағдайын тексеру кезінде формальды тәсілді алып тастау.
Қосымшаның көмегімен учаскелік комиссияның мүшелері отбасының материалдық жағдайы туралы деректерді дәл сол жерде енгізеді, алдын ала қорытынды жасайды және оны қол қою үшін комиссияның басқа мүшелеріне жібереді. Бұл тәсіл шешім қабылдау процесін жылдамдатады және көрсетілетін көмектің дәлдігін арттырады.
Еңбек министрлігінің жаңа бастамалары әлеуметтік қолдауды азаматтар үшін қолжетімді, әділ және ашық етуге ұмтылысын көрсетеді.
Социальная поддержка: пособия для социально уязвимых слоев населения в Алматинской области
В Алматинской области, где проживает порядка 1,6 млн. человек, насчитывается 42,3 тысяч людей с инвалидностью, более 74 тыс. многодетных семей и 166 тыс. граждан пенсионного возраста. Каждая из социально-уязвимых семей нуждается в поддержке, и одним из важных инструментов помощи являются социальные пособия.
С 1 января 2025 года размеры социальных пособий по инвалидности по случае потери кормильца, родителям, воспитывающим ребенка с инвалидностью, а также лицам, ухаживающим за лицом первой группы с инвалидностью, повышается в связи с увеличением размера прожиточного минимума, то есть на 6,5 %. Например, если I группа по общему заболеванию пособие составляло, например, 95000 тенге, со следующего года будет составлять 101 тыс. тенге.
Размеры государственных пособий с 1 января 2025 года:
— пособие для лиц с инвалидностью:
I группы увеличится с 95 496 до 101 702тенге;
II группы — с 76 397 до 81 362 тенге;
III группы — с 52 089 до 55 474 тенге.
— пособие многодетным семьям (ежемесячно):
на четырех детей увеличится с 59 183 до 63 030 тенге;
на пятерых детей увеличится с 73 988 до 78 798 тенге;
на шестерых детей увеличится с 88 973 до 94 565 тенге;
на семерых детей увеличится со 103 598 до 110 332 тенге;
на восьмерых детей — по 15 728 тенге на каждого ребенка.
— пособие на рождение ребенка (единоразово):
1-го, 2-го, 3-го ребенка увеличится с 140 296 до 149 416 тенге;
4-го и более ребенка — с 232 596 до 247 716тенге.
— выплаты по уходу за ребенком (ежемесячно, до исполнения ребенку 1,5 года):
для первого ребенка — 22 649 тенге;
для второго ребенка — 26 777 тенге;
для третьего ребенка — 30 867 тенге;
для четвертого и более — 34 995 тенге.
— пособие по потере кормильца:
для одного иждивенца — 42 530 тенге;
для двух иждивенцев — 78 588 тенге;
для трех иждивенцев — 104 014 тенге;
для четырех иждивенцев — 120 194 тенге;
для пяти иждивенцев — 127 129 тенге;
для шести и более иждивенцев — 138 685 тенге.
Пенсионная система Казахстана является многоуровневой, граждане получают выплаты из разных источников.
Минимальный размер пенсии в 2025 году составит порядка 62 780 тенге, максимальный – превысит 162 тысячи. Базовую пенсионную выплату получают все пенсионеры. Сумма зависит от трудового стажа и величины прожиточного минимума. С его увеличением повысятся размеры и государственных социальных пособий.
Размеры пенсии в 2025 году: минимальный размер – 62 771 тенге максимальный размер – 162 195 тенге. Базовая пенсионная выплата:минимальный размер – 32 360 тенге (70% от ПМ) максимальный размер – 50 851 тенге (110% от ПМ). Таким образом, общий размер пенсии с учетом базовой и солидарной выплат составит: минимальный размер пенсии – 95 131 тенге максимальный размер пенсии – 213 046 тенге. Следует отметить, что размеры выплат индивидуальны и зависят от стажа и накоплений каждого человека.
Социальная поддержка: как работает адресная помощь и цифровая карта семьи
В области активно ведется работа по оказанию социальной поддержки, направленнойна помощь малообеспеченным семьям. Одним из ключевых инструментов остается адресная социальная помощь (АСП), которая сочетает в себе денежные выплаты и меры по содействию занятости.
АСП предоставляется семьям, чей среднедушевой доход ниже черты бедности. Помощь включает:
Безусловная денежная помощь — для семей с нетрудоспособными членами, где участие в мерах занятости не требуется.
Обусловленная денежная помощь — для семей с трудоспособными членами, которые обязаны участвовать в программах занятости.
Содействие занятости: с семьей заключается социальный контракт, нарушение которого влечет прекращение выплат.
Дополнительные выплаты детям: для детей от 1 до 6 лет в 2024 году предусмотрено 5 538 тенге ежемесячно (в размере 1,5 месячного расчетного показателя).
В 2024 году АСП получили 34,3 тыс. человек (6,1 тыс. семей) на общую сумму 3,3 млрд.тенге. Большую часть получателей составляют дети (67,9%), а также лица, занятые уходом за детьми и престарелыми, студенты и безработные. Ввиду выведения семей из черты бедности, мы ежегодно наблюдаем снижение численности получателей АСП, так в сравнении с 2023 годом численность получателей АСП в 2024 году снижена на 35%.
Кроме того, для оказания адресной поддержки ведется работа выявительного характера через Цифровую карту семьи – это новый инструмент социальной работы.
В 2023 году в Казахстане внедрена Цифровая карта семьи (ЦКС), которая анализирует уровень благополучия семей по 84 параметрам. Это позволяет разрабатывать точечные меры поддержки и программуразвития области.
С помощью ЦКС реализован рейтинг акимов по снижению числа семей из кризисных категорий (D и E). Так, количество семей в кризисной ситуации Алматинской области снизилось на 13,3% – с 168,1 тыс. до 145,7 тыс. семей, что превысило запланированные показатели.
Снижение числа семей в сложной ситуации остается приоритетом. Совместные усилия акимата области и районов направлены на повышение уровня социального благополучия через интеграцию данных, улучшение доступа к государственным услугам.
Эти меры демонстрируют, что социальная поддержка становится более эффективной и прозрачной, обеспечивая помощь тем, кто в ней действительно нуждается.
В 2025 году ожидаются нововведения, так в соответствии с Социальным кодексом с 1 января 2025 года черта бедности для назначения АСП будет определена от медианного дохода населения (МД).
В текущем году Министерством труда и социальной защиты населения РК совместно с Бюро национальной статистики по данным Цифровой карты семьи произведены расчеты размера ежеквартального медианного дохода.
В результате проведенных расчетов черта бедности определена на уровне 35% от медианного дохода, но не ниже действующего уровня, то есть 70% от регионального прожиточного минимума. Прожиточный минимум по Алматинской области составляет 52 910тенге.
Медианный доход и цифровизация: как меняется адресная социальная помощь в Казахстане
Министерство труда и социальной защиты населения Казахстана продолжает совершенствовать систему предоставления адресной социальной помощи (АСП). Новые подходы призваны сделать процесс назначения помощи более прозрачным и эффективным.
По данным Министерства, введение медианного дохода при определении черты бедности не отразится на размере предоставляемой помощи. Новый подход позволит учитывать медианный доход, сохраняя при этом текущий объем социальной поддержки.
Также, в 2025 году Министерство труда планирует полностью оцифровать деятельность участковых комиссий, которые выносят заключения о нуждаемости семей в АСП. Сегодня обследование материального положения семьи проводится в бумажном формате, что усложняет и затягивает процесс принятия решений.
Для упрощения и автоматизации этого процесса разработано мобильное приложение FSM Social. Его использование обеспечит:
— автоматическое определение геолокации заявителя;
— оперативное вынесение заключения и упрощение процедур подписания;
— исключение формального подхода при обследовании материального положения семьи.
С помощью приложения члены участковой комиссии вносят данные о материальном положении семьи прямо на месте, формируют предварительное заключение и отправляют его другим членам комиссии для подписания. Такой подход ускоряет процесс принятия решений и повышает точность предоставляемой помощи.
Новые инициативы Министерства труда демонстрируют стремление сделать социальную поддержку более доступной, справедливой и прозрачной для граждан.
