Қытай мен Қазақстан арасындағы сауда-экономикалық қарым‑қатынас қазіргі кезде өте қарқынды дамып келеді. Соңғы деректерге сүйенсек, 2024 жылы екіжақты сауда айналымы $43.8 млрд—қа дейін жетіп, бір жыл ішінде шамамен 9 % өскен . Бұл көрсеткіш Қытайды Қазақстан үшін ең ірі сауда серіктесіне айналдырып отыр .
Сауда-салаларындағы дамулар
1. Тасымалдау мен логистика:
– Қытай–Қазақстан теміржолдары мен құрлықты теңізмен байланыстыру жобалары дамып келеді: Мысалы, Хоргос-қа, Циндао-дан тауар жеткізу, «Маршрут орта дәлізі» арқылы Еуропаға транзит жылдамдығын арттыру .
– 2025 жылы жаңа теміржол инфрақұрылымдары – Мұйынты-Достық екінші жол, Алматы қаласына обвод тас жолдары ашылатын болады .
2. Инвестиция және өндіріс:
– Қытай инвестициясы 2023 жылы шамамен $1.8 млрд болды, ал 2024-те жалпы жобалар көлемі $25 млрд-тан астам .
– Қытайдың CNNC компаниясы ядролық станция, теміржол, зауыттар (мыс, болат, нефть, газ) салу арқылы тікелей қатысуы байқалуда .
– Сонымен қатар, металлургия мен тау-кен саласында $2.5 млрд шамасында келісімдер іске асырылуда .
3. Ауыл‑шаруашылық және электронды коммерция:
– Ауыл шаруашылық экспорты Қытайға 2023 жылы 84 % артқан, ал онлайн-сауданың көлемі $260 млн (Alibaba арқылы) –ға жетті .
– Екі елдің агроэкспортын одан әрі кеңейту мен digital-commerce саласына басымдық берілуде.
4. Инфрақұрылым мен инновациялар:
– «Nurly Zhol» және «Belt and Road» бағдарламалары шеңберінде жол, теміржол, логистикалық хабтар қарқынды салынып жатыр .
– 2025 жылы Диджитал Алматы форумында роботты техника және жасанды интеллект саласында қытай‑қазақстан келісімдері расталды .
Қазіргі сын-қатерлер мен мүмкіндіктер
– Теңгерімсіздік: Қазақстанның Қытайға экспорт көлемі шарықтай өссе де, Қытайдан импорт басым, бұл сауда балансын анық түрде ауытқытады .
– Инфрақұрылым жеткіліксіздігі: Орта дәлізді жолдар мен порталдар әлеуеті толық пайдаланылмай жатқандықтан, әсерлі логистика жақын арада ғана ашылады .
– Экологиялық және су ресурстары мәселелері: Иртыш пен Іле өзендеріне қатысты экологиялық алаңдаушылық та кейінгі зерттеулерге енгізілді .
Қоғамдық пікір көшбасшысы Есперов Әбден Баймағанович..
